Keaslian rumah Melaka

Rumah Melayu Melaka sememangnya dibina dengan mempunyai pengertian, kegunaan atau fungsi yang tersendiri.

SEJAK zaman Kesultanan Melayu Melaka, bentuk istana Melaka dikatakan telah menjadi asas kepada rupa bentuk rumah tradisional Melayu Melaka dan seterusnya menjadi bentuk asli rumah Melayu di Malaysia.

Pembinaan rumah-rumah tradisional didirikan oleh orang-orang tua dahulu mengikut petua dan cara yang disesuaikan dengan faktor persekitaran, adat resam, kepercayaan dan Islam sebagai agama mereka.

Rumah tradisional Melayu Melaka mempunyai tarikannya yang tersendiri kerana ia melambangkan ketinggian peribadi dan jati diri pemiliknya.

Kebanyakan rumah tradisional di Melaka dibina bertiang, berlantai tinggi dari tanah, berbumbung lipat kajang dan bertebar layar.

Dahulu, rumah orang Melayu diperbuat daripada papan dan kayu yang terbaik.

Ini bererti orang Melayu dahulu sudah pandai menilai mutu kayu dari hutan untuk keperluan hidup mereka.

Antara kayu yang sering digunakan adalah seperti meranti, cengal, belian, resak, tembusu, merang dan sebagainya.

Peredaran zaman telah mempengaruhi minda pemilik rumah tradisional untuk mengubah reka bentuk kepada yang lebih moden.

Jika anda ke Melaka, anda pastinya teruja untuk melihat dengan lebih dekat lagi rumah-rumah tradisional ini.

Salah sebuah rumah yang boleh dikunjungi jika ke Melaka ialah kepunyaan Zohaime Muhamad Sori yang terletak di Kampung Ayer Limau, Masjid Tanah, Melaka.

Dibina semula di atas tanah seluas setengah hektar, rumah yang menelan belanja sehingga RM500,000 ini masih lagi mengekalkan ciri-ciri tradisionalnya di samping sedikit sentuhan moden.

''Walaupun rumah ini telah dibina semula, tetapi sebagai anak jati Melaka, saya masih lagi mengekalkan keaslian tradisionalnya walaupun memberi sentuhan moden di sudut-sudut tertentu.

''Asalnya hanya pondok, iaitu rumah ibu saya dan untuk mengekalkan keasliannya saya bina semula dengan menggantikan kayu-kayu yang lama dan yang telah rosak,'' ujarnya ketika ditemui di kediamannya di Melaka baru-baru ini.

Mengandungi empat buah bilik, rumah yang dibina dengan menggunakan 90 peratus kayu resak ini turut menggunakan empat batang kayu cengal sebagai tiang utama.

Selain itu, satu keunikan yang dapat dilihat di rumah tersebut ialah loteng yang dibina di bahagian atas rumah tersebut.

Boleh menempatkan katil serta almari baju, pembinaan loteng tersebut dilihat satu perkara yang jarang dilakukan bagi rumah-rumah hari ini.

Ia juga berfungsi sebagai tempat menyimpan barang.

Jika dilihat secara keseluruhannya, rumah yang didiami Zohaime sekeluarga masih lagi sebuah rumah tradisional yang mempunyai bumbung panjang untuk sistem pengudaraan yang baik.

Beliau juga masih mengekalkan tiga penggalan (bahagian) utama yang terdiri daripada tiang, badan dan bumbung.

Rumah tersebut juga dilihat satu kebanggaan bagi masyarakat Melaka dengan tangga baru yang menggunakan jubin pelbagai motif dan warna.

Sementara itu, penggalan tiang bermula dari tiang sehingga aras lantai yang mempunyai tapak konkrit juga masih boleh dilihat.

Bukan itu sahaja, penggalan badan pula terletak di antara tiang dan bumbung dan terdiri daripada dinding, serambi, pintu dan tingkap yang turut melengkapkan keaslian rumah tersebut.

Jika diteliti menurut Zohaime, bahagian-bahagian rumah tradisional Melaka, setiap satunya mempunyai pengertian, kegunaan atau fungsi yang tersendiri.

Sebagai contoh, bahagian serambi berfungsi sebagai tempat duduk tetamu, tempat mengadakan perundingan atau permuafakatan yang penting terutamanya dalam menjalankan urusan adat istiadat seperti majlis perkahwinan, kenduri dan juga kematian.

Selepas serambi, terdapat pintu yang menghubungkannya dengan bahagian rumah ibu.

Rumah ibu sering menjadi tempat pelbagai upacara bagi kaum wanita berhubung dengan urusan perkahwinan.

Seterusnya ruang yang dipanggil bilik dalam dijadikan bilik pengantin apabila majlis perkahwinan berlangsung. Dari rumah ibu, terdapat sebuah pintu menuju ke pelantar yang menghubungkannya dengan rumah dapur.

Seperti diketahui, sejak zaman dahulu lagi, rumah tradisional Melayu Melaka menjadi lambang kepakaran orang Melayu terutamanya dalam bidang seni bina.

Bagaimanapun kini, hanya terdapat segelintir sahaja yang masih mengekalkan keaslian rumah Melayu Melaka untuk tatapan umum.

Oleh MARIATUL QATIAH ZAKARIA
Gambar WAHIDAH ZAINAL ARIPIN